Тусгай хамгаалалттай газар нутаг нь байгалийн үзэсгэлэнт, дахин давтагдашгүй, ховор ховордсон амьтан, ургамлын гол тархац нутаг, түүх соёлын дурсгалт газруудыг төлөөлсөн байдгаараа аялал жуулчлал, амралт зугаалгын цөм бүс болж, жуулчдын бааз, амралтын газруудын 80 гаруй хувь нь ТХГН-т төвлөрч байна. ТХГН-т зохистой төлөвлөлтгүй аялал жуулчлалын байр сууц, жуулчид, амрагчдын бөөгнөрөл мөн орон сууцны барилга байгууламж үүсч байгаагаас үүдэн хөрс талхлагдан, ус бохирдож, хог хаягдал ихэссэнээс байгалийн үзэсгэлэнт байдал, нөөцийг доройтуулж байгаа юм. Нэг талаас ТХГН-ийн Хамгаалалтын захиргаадад тухай хуулийг сахиулахад, ТХГН-ын онцлогийг харгалзсан аялал жуулчлалын байр сууц, үйлчилгээнд тавих хяналт, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулахад нь, нөгөө талаас бизнес эрхлэгчдэд ч гэсэн байгальд ээлтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж, бизнесийн нэр хүндээ өсгөхөд нь байгаль орчны шалгуур үзүүлэлтийг тусгасан баримтлах стандарт зайлшгүй шаардлагатай байна.

Монгол Улсад амралтын байр сууцтай холбоотой 8 стандарт байгаа ч эдгээрийн норматив ишлэлүүдэд тав тух, аюулгүй байдлын ерөнхий стандартуудыг дурдсан ч тус бүрийн баталсан он, байр сууцны төрлөөс хамааран норматив ишлэлүүд дутуу, зарим стандартад байвал зохих байгаль орчинд нөлөөлөх байдлыг харгалзсан шалгуур үзүүлэлтүүд, олон улсын хэмжээнд дагаж мөрддөг дэвшилтэт стандартуудыг тусгаагүй байна. ОУ-ын жишиг, тухайлбал Ногоон дэлхий-21 болон тэргүүлэх улс орнуудын /АНУ, ЕХ, Япон, Англи, Хятад/ хэмжээнд мөрдөгдөж буй барилга, байгууламжуудын стандартуудыг харьцуулж үзэхэд стандарт, норм нь сайн дурын эсхүл заавал мөрдөх, бизнесийн нэр хүндтэй холбоотойгоор гэрчилгээжүүлэлтийг хөндлөнгийн аудит/үнэлгээгээр хийлгэх, тал бүрийн мэргэжлийн багийн оролцоотой хийлгэх, үнэлгээний шалгуурыг ялгаруулах хүлэмжийн хийн хэмжээгээр болон мөнгөөр хэмжих, дунджаар баримтлах шалгуур үзүүлэлтүүдийг заасан зэрэг ялгаатай ч зарчмын хувьд бүгд байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үзүүлэлтээр үнэлэх системд суурилжээ.

Дээр дурдсан нөхцөл байдлаас үүдэн БОНХЯ 2013 онд "Тусгай хамгаалалттай газар нутагт эко аялал жуулчлалын зориулалттай байр сууц, үйлчилгээнд тавих шаардлага” стандартыг боловсруулж батлуулав.
Энэхүү стандарт нь байгаль орчинд хүлэмжийн хийг хамгийн багаар гаргах технологи болон материал ашигласнаар уур амьсгалын өөрчлөлтөнд зохих хувь нэмэр оруулсан, усыг хэмнэлттэй ашиглах хэлбэрийг дэмжсэн технологийг түлхүү ашигласнаар уур амьсгалын өөрчлөлтөнд дасан зохицохуйг зайлшгүй харгалзсан, байгаль орчинд ээлтэй материал, бүтээгдэхүүн хэрэглэж, гарч буй хог хаягдал, саарал усыг байгаль орчинд хор нөлөөгүй болгож гаргах, ингэснээр байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг багасгах шалгуур үзүүлэлтүүдийг тусгаснаараа шинэлэг юм. Уг стандартын 2014 оноос эхлүүлэн Монгол Улсын Тусгай хамгаалалттай нутгуудад мөрдүүлж эхэлнэ.

Г.Уянга
оллоо.мн